Nederland telt dit jaar meer miljonairs dan vorig jaar. Maar het aantal huishoudens dat in armoede leeft, stijgt nog veel harder. De FNV bindt de strijd aan tegen de ongelijke verdeling van de welvaart. ‘Er is geld zat, de winsten rijzen de pan uit, laten we die gewoon eerlijk verdelen.’

De ongelijkheid in Nederland is zo groot dat zelfs Mark Rutte ervan schrikt. ‘Hoe kan dat nou?’ reageerde de premier toen hij begin juli het rapport van zijn eigen ministeries onder ogen kreeg waaruit blijkt dat 1 procent van de Nederlanders maar liefst 26 procent van het vermogen bezit, terwijl een kwart van de huishoudens met schulden tobt. Rutte gedraagt zich daarmee als de pyromaan die verbaasd is dat de boel in de fik staat, vindt FNV-bestuurder Petra Bolster. ‘Die ongelijkheid is het gevolg van jarenlang neo-liberaal beleid’, stelt ze. ‘De kabinetten-Rutte hebben bewust politieke keuzes gemaakt die ongelijkheid in de hand werken, bijvoorbeeld door de winstbelasting te verlagen en werk veel hoger te belasten dan vermogen. Daardoor zitten we nu met die enorme ongelijkheid.’

Meer-meer-meer

Bolster coördineert als lid van het Dagelijks Bestuur de activiteiten van de FNV om die scheefgroei recht te trekken. Om haar argumenten kracht bij te zetten heeft ze verschillende onderzoeken in gang gezet die de oorzaken van de groeiende ongelijkheid haarscherp in kaart brengen. Zo is in opdracht van de FNV door de onafhankelijke Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) onderzocht waar beursgenoteerde bedrijven hun geld aan uitgeven. “Aandeelhouders eerst”, luidt de titel van het rapport dat in mei verscheen en daar is eigenlijk alles al mee gezegd: op lonen wordt beknibbeld om aan de aandeelhouders een zo hoog mogelijk dividend uit te kunnen keren.

‘Dat vermoedden we al wel’, reageert Bolster, ‘maar dat het zo erg was, daar stond ik toch wel van te kijken. In twintig jaar is de uitkering aan aandeelhouders met maar liefst 500 procent gestegen. Om de aandeelhouders tevreden te houden, sluiten bedrijven leningen af met de eigen onderneming als onderpand en wordt op alle andere uitgaven bezuinigd. Toeleveranciers zijn daarvan de dupe en komen vervolgens ook in de problemen. Alles is gericht op meer-meer-meer en zo snel mogelijk cashen, dat loopt natuurlijk een keer verkeerd af, bedrijven zijn echt heel dom bezig. Ze stellen hun voortbestaan in de waagschaal en daarmee ook de werkgelegenheid van hun personeel.’

Recessie

De uitkomsten van het SOMO-onderzoek maken duidelijk dat de multinationals een doodlopende weg zijn ingeslagen. Een economische recessie ligt op de loer, waarschuwt Bolster. ‘Bedrijven zijn alleen maar bezig met zoveel mogelijk winst maken en de overheid ondersteunt dat op alle mogelijke manieren. Als de rente stijgt komen veel bedrijven in de problemen en kan de boel als een kaartenhuis instorten. Bij veel bedrijven begint het nu al te piepen en te kraken, omdat ze niet investeren in onderhoud en innovatie. Straks gaat het echt mis en houden ze hun hand op bij de overheid en kunnen we met z’n allen de rekening van hun wanbeleid betalen. Dat mag niet gebeuren.’

Marktdenken

Bolster heeft er al twee decennia als vakbondsbestuurder opzitten, eerst in de sector Metaal & Electro en sinds vorig jaar als lid van het Dagelijks Bestuur. Met pijn in het hart zag ze in al die jaren het marktdenken steeds dominanter worden. ‘Alles en iedereen is gericht op het maken van winst. Wat wordt vergeten is dat je zonder personeel überhaupt geen winst maakt, maar er wordt niet geïnvesteerd in de werknemers. Ze worden afgescheept met een steeds kleiner deel van de welvaart, terwijl zij juist die welvaart tot stand hebben gebracht.’

Bolster wijst daarbij op onderzoek van de FNV naar de ontwikkeling van de Arbeidsinkomensquote (AIQ) dat ondubbelzinnig aantoont dat bedrijven een steeds groter deel van de welvaartstaart naar zich toetrekken. ‘Van alles wat we met z’n allen in Nederland verdienen gaat steeds minder naar de werknemers en de bodem is nog niet in zicht. De winst van Shell is bijvoorbeeld verdriedubbeld, de energieprijzen stijgen maar door omdat Shell met minder geen genoegen wil nemen. Ondertussen komen de lonen er bekaaid af.’

Tegenmacht

Om een recessie te voorkomen en de scheefgroei recht te trekken moet er snel worden ingegrepen, betoogt Bolster. De oplossing is volgens haar eenvoudig: een eerlijker verdeling zou weer de norm moeten worden. ‘Er is geld zat, de welvaart groeit en de winsten rijzen de pan uit, laten we die gewoon eerlijk verdelen. Dat kan gemakkelijk door de lonen te verhogen en de winsten zwaarder te belasten. Om te beginnen moet het minimumloon naar 14 euro, dan gaan ook de uitkeringen omhoog. En als de winstbelasting omhoog gaat, komt er meer in de schatkist en is er geld beschikbaar om in onderwijs en zorg te investeren. Daar hebben we allemaal profijt van.’

Aan de FNV ligt het niet, de bond zet alles op alles om het tij te keren en vindt steeds meer medestanders aan haar zijde. ‘Iedereen ziet dat het zo niet langer kan’, meent Bolster. ‘Ook het CPB staat aan onze kant en zelfs de Nederlandse Bank pleit voor loonsverhoging. Maar in plaats van eerlijke keuzes te maken, komt het kabinet met een lapmiddel als een aparte minister voor Armoede. En dat in een rijk land als Nederland, dat is toch om je rot te schamen. Als de bedrijven en de politiek de knop niet willen omzetten, zal de FNV daar wel voor zorgen. De komende tijd organiseren we bijeenkomsten in het land om onze leden te mobiliseren. We moeten een tegenmacht vormen die ervoor zorgt dat er nu snel wat verandert. We moeten naar een eerlijker Nederland, dat zijn we aan de komende generaties verplicht.’